zondag 29 december 2013

Gezien



Vakantie en tijd om eens wat anders te zien, je te laten verrassen en meevoeren. Soms is dat wat onverwacht op je pad komt het leukste. Hier een paar voorbeelden uit mijn eigen ervaring van afgelopen week.
- in het Fotomuseum Antwerpen. Naar daar getrokken om Odette en Germaine te bekijken, maar vooral getroffen door The Sochi Project. De waanzin van de komende winterspelen en al de pijnlijke verhalen die eronder door stromen. Het worden de duurste Spelen ooit, in een subtropische badplaats en vlakbij de zeer gewelddadige Noord-Kaukasus. Sinds 2009 werken fotograaf Rob Hornstra en schrijver Arnold van Bruggen onafgebroken aan een omvangrijke documentaire over dit gecontesteerd conflictgebied. Thema’s als corruptie, geweld, terrorisme en toerisme vormen de rode draad doorheen het project.
- in het Museum M Leuven. Vertrokken naar Coxie maar geboeid geraakt door het kleurrijke universum van Tom Schamp. Allerlei verhalen over reizen. Ravi vond het alvast geweldig. En ik voelde me ook even helemaal van de wereld.
- in the Bib van Park Merksem: op het lijstje stond Penoza, maar was afwezig dus heel gelukkig gestoten op Pushing Daisies: prettig gestoord! Leuke ontdekking.

Aan iedereen een heel fijn eindejaar gewenst en een kleurrijke en wonderlijke start van 2014.

vrijdag 20 december 2013

Over mensen die willen dromen, betekenis geven, zin ontdekken

Het einde van het jaar dendert dichterbij en de laatste loodjes wegen zwaar. Net daarom kan iets inspirerend lezen nu heel erg goed doen. Het interview met Bas Heijne in De Morgen dit weekend brengt heel wat vraagstukken van de laatste weken samen in een helder geheel. Heijne geeft een belangrijk inzicht mee: de menselijk nood aan verhalen, die zowel tot het mooiste als het hardste blijkt te kunnen leiden. Verhalen die verbinden en verhalen die verdelen.


Enkele dagen eerder schreef Heijne op zijn eigen blog een post die verwijst naar een verhaal dat ons de laatste dagen allemaal bezig hield: dat van de laatste reis van Nelson Mandela. Wat hij schrijft, vind voor een deel een echo in een sterke opinie van Naima  Charkaoui, directeur van het Minderhedenforum. Haar bedenkingen bij de aanwezigheid van een aantal Belgisch  politici bij de uitvaart van Nelson Mandela waren meer dan passend en terecht. De tijd, energie en middelen die ze in de reis naar Johannesburg investeerden hadden meer effect gehad wanneer ze zouden zijn aangewend om gerelateerde  vraagstukken op het thuisfront aan te pakken. Tegen discriminatie en uitsluiting kan je immers niet maar 'een beetje' zijn, kan je niet 'daar' wel en hier niet ageren. Mandela eer bewijzen kan niet genoeg gebeuren, maar je moet het wel oprecht en authentiek doen. Dat doe je door zijn gedachtegoed en strijd ook dicht bij huis waar te maken, door consistent te zijn in je verontwaardiging. Door toe te geven dat vandaag nog te veel jonge mensen in hun dromen en zin beknot worden.

vrijdag 13 december 2013

En dan nu de ultieme kadootip

Vorige week gaf ik enkele duurzame en ethische kadootips mee. Maar de allerbelangrijkste vergat ik nog: een funky en originele klok van Time for Vinyl, de mini-onderneming waarin mijn petekind Elout actief is. Surf snel naar http://www.timeforvinyl.be/ want er loopt nu een speciale kerstactie! Niet aarzelen!
Foto

woensdag 4 december 2013

Kadootips

De feestdagen naderen en dus tijd om goede kadootips uit te wisselen.
Hierbij alvast mijn bijdrage:

- Voor de lezers: het boek  'Moeders van de stilte' van Birsen Taspinar. Vorige week naar een fantastische boekvoorstelling geweest. Het Red Star Line Museum vormde het decor van een bijeenkomst die bruiste en energie af. Mensen uit verschillende hoeken van de wereld, met verschillende achtergronden en toekomstprojecten. De spil van dat alles, psychologe en nu ook auteur Birsen Taspinar. Deze zomer schreef ik al een postje over haar. Je leert haar zelf ook beter kennen door naar het gesprek met haar en haar zus Fatma in 'Reyers laat' te kijken.

- Voor de fashionvictims: een coole outfit of hoofdeksel van Azira, ethical clothes for free confident women.  Je kan je stukken nu bestellen, maar ze zullen eerder voor tussen de Paaseieren dan voor onder de Kerstboom zijn. Met je aankoop doe je immers aan crowdfunding: je betaling is de investering waarmee de ondernemer in kwestie het door jou gewenste product echt in productie kan zetten. Een risicovolle onderneming, denk je? Dat valt wel mee. En deze ondernemer, Rachida Aziz, is het meer dan waard. Een jonge vrouw die stappen zet en sprongen waagt, die haar droom niet enkel droomt maar ook beleeft. Als ondernemer met 'andere' roots heeft ze het niet steeds makkelijk, maar ze zet door. En ze multitaskt ook: naast haar ontwerpwerk, blogt ze ook over de wereld om haar heen. Via het item 'My choice, not yours' deelt ze wat haar treft, blij of boos maakt. Te lezen.

- voor de gadgetlovers: een Fairphone, een ethisch verantwoorde GSM als het ware. De mijne zou er rond mid januari eindelijk moeten zijn, in een hip blauw jasje (ik wacht al sinds de zomer). Opnieuw een crowdfunding project. Momenteel bijna 11000 verkocht. Kritisch? Kan een smartphone wel fair zijn? Lees misschien even wat HUMO erover schreef.

Zo, nu aan de slag met die eindejaarslijstjes! En het zijn geen gratuite tips: alles waar ik naar verwijs heb ik zelf gekocht!

zondag 24 november 2013

Superdiversiteit

Deze week heel wat nieuwe inspiratie rond topic superdiversiteit en migratie:
Allereerst grasduinen in het boek van Baukje Prins, 'Superdivers'. Integratie, zegt ze,  is een zaak van een samenleving van minderheden geworden. In het boek onderzoekt ze de vraag of het  mensen lukt om in zo’n ‘superdiverse’ omgeving relaties aan te gaan over de grenzen van hun ‘eigen’ groep heen: op welke terreinen vinden ze elkaar, en wanneer stokt de communicatie? En welke rol spelen verschillen in cultuur hier eigenlijk bij? Het boek bevat het verslag van een aantal casestudies naar alledaagse omgangsvormen in de grootstedelijke samenleving, verricht door onderzoekers verbonden aan het lectoraat Burgerschap en Diversiteit van De Haagse Hogeschool.

Daarna ook nog een boeiende lezing bijgewoond van Dirk Geldof.  Hij schets een aantal mogelijke toekomstscenario's voor onze hedendaagse steden. Hetzelfde doet Maurice Crul in zijn rede bij de inauguratie van een nieuwe leerstoel rond het thema (al in maart dit jaar). Beide wijzen op het belang van een mentaliteitswijziging: durven denken aan majority-minority cities, steden waar geen enkele groep nog dominant kan zijn. Bij Crul daarbij ook de intrigerende hypothese van het belang van inter-etnische vriendschappen (elective diversity), de flower-power voorbij.  Overgings ook al eens de focus van een project van de Universiteit van het Algemeen Belang in 2006. Verschillende Maten, heette dat. De UAB focust nu ook nog op stedelijkheid en jongeren. Te volgen!

vrijdag 8 november 2013

Naar de top

Enkele dagen ziek geweest en daarbij dankbaar gebruik gemaakt van een kijk-tip van collega Tine. Samen met Tine ben ik actief in de evaluatie van de zogenaamde methodiek 'Toekomstorientering voor mensen zonder wettig verblijf. 'Een aantal van die mensen waren te zien in de onvolprezen documentaire: 'Naar de Top'. Jongeren uit een Brusselse boksclub proberen samen een van de hoogste bergen in de Alpen te beklimmen, en zijn tegelijk op zoek naar zichzelf. Ze brengen hun verhaal zelf in beeld met hun smartphone.
Het verhaal van 'Naar de top' kreeg deze week ook een echo in Knack. Daarin vertelde auteur  Khaled Hosseini over zijn eigen verleden en hoe hij kijkt naar de Afghaanse jeugd vandaag. "Jongeren terugsturen naar Afghanistan is te gevaarlijk", zo stelt hij.

zaterdag 26 oktober 2013

Interculturele communicatie en competentie

Deze dagen heel wat werk verzet in kader van thema interculturele competentie en communicatie.
In eerste instantie gisteren een tweedaagse atelier Interculturele Competentie afgerond. Tien professionals uit verschillende sectoren dachten na over volgende onderwerpen: wat is interculturele competentie precies? Hoe kunnen we het scherper definiëren en hoe kunnen we het ontwikkelen en ondersteunen bij medewerkers, klanten, de maatschappij in het algemeen? We lieten ons op onze zoektocht inspireren door heel wat bronnen: enerzijds bestaande handboeken als dat van Politeia (zie eerder) of Jitske Kramers Normaal is anders.  Anderzijds de rijke ervaring en inzichten van de deelnemers zelf, losgemaakt door de reacties op beeldmateriaal, zoals een aantal clips uit Johanatan Safran Foers' 'Everything is Illuminated'. Een heel boeiende uitwisseling, nog extra rijk door het idee van co-trainer Fanny Matheusen om de deelnemers aan de slag te zetten in een oefening volgens de principes van het coöperatief leren. De ene groep focuste op het thema 'coachen van interculturele competentie' ,de andere ontwikkelde een aantal elementen inzetbaar in trainingen en vorming rond dit thema. De deelnemers waardeerden de manier van werken heel erg: op korte tijd werden heel wat ideeën op tafel gebracht en mogelijke werkvormen uitgewisseld. Voor herhaling vatbaar dus, dat coöperatief leren, zeker in onze sector. Ook de website Diversiteit in Actie legt een rechtstreekse link tussen dit soort van samenwerkend leren en het aanscherpen van onze capaciteiten om om te gaan met verschillen. En zo maakten we onze training coherent qua inhoud en vorm.

Eens het atelier afgerond was het dan tijd om me voor te bereiden op een aantal intensieve dagen interculturele communicatie. Eerst en vooral, alles in stelling brengen voor een hele dag inspiratie en intervisie met Edwin Hoffman, ontwikkelaar van het TOPOI model. Vorig jaar mocht ik dit soort dag een eerste maal organiseren op het Kruispunt. De wachtlijst voor deelname was toen zo lang dat een herhaling niet kon uitblijven. En ook dit jaar liepen de aanmelding voor deelname erg vlot. Dat verwondert me niet. Dit model biedt heel wat mensen al jaren inspiratie en houvast in het werken rond communicatie in een steeds diverser context. Je kan er meer over lezen op de verder ook heel interessante site van Pigmentzorg.  En je kan tegelijk ook deelnemen aan een intensieve TOPOI tweedaagse die ik zelf mee begeleidt in het voorjaar van 2014.
Een tweede TOPOI activiteit valt net voor het weekend van 11 november: samen met collega Bram zal ik een workshop verzorgen op de Sensoa Netwerkdag Kwetsbare Migranten en Seksuele Gezondheid.  We gaan met de deelnemers een paar concrete cases analyseren en na denken over toekomstige aanpak. De aangeleverde praktijkverhalen beiden alvast stof tot nadenken: een zo gevoelig onderwerp als seksualiteit roept altijd al spanning en vaak ook onwennigheid op. Vaak wordt die dan 'cultureel' en 'religieus' vertaald, waardoor het geheel nog moeilijker bespreekbaar wordt. Ik beschouw het alvast als een hele uitdaging en eer om met deze professionals uit de zorg te mogen nadenken over hoe ze ook met hun cliënten en patiënten van andere origine aandachtig en open kunnen omgaan.

Als muziek in de oren

Eens in de zoveel tijd organiseren we op het Kruispunt Migratie-Integratie en zogenaamde Kruisbestuiving: een lunchgesprek waarbij we een interessante gast - meestal van buiten onze eigen organisatie - uitnodigen om ons te inspireren, uit te dagen. Deze keer had ik voor de inhoud gezorgd, door in te pikken op een kans die zich voordeed tijdens een nazomerse middag op het Sint Jansplein. Daar nam ik samen met Koen en de kinderen deel aan het jaarlijkse festival Klassiek in de Stad. We genoten er van het bruisende enthousiasme van de jongeren van het Remix Orchestra. Een van hun begeleiders/ondersteuners bleek een oud-cimic studente, Ilse, nu coördinator van de diversiteitswerking van de Filharmonie. De volgende dag stuurde ze me wat materiaal en filmpjes door en ik wist meteen dat dit een bijzonder project was dat het verdiende om in de kijker gezet te worden.

Er is een Re-Mix Orchestra en een Re-Mix XXL. Re-Mix ontstond uit een samenwerking met de OKAN-klassen van het Antwerpse Leonardo Lyceum – Campus Quellin. Uit occasionele kunsteducatieve ontmoetingen groeide de behoefte om een intenser en actiever traject uit de werken. Zo werken vijfentwintig anderstalige leerlingen (een heterogene mix van nationaliteiten, culturen en leeftijden) een week lang samen met vier muzikanten van deFilharmonie. Paul Griffiths coacht de orkestmusici en de leerlingen. Griiftihs is een internationaal gerenomeerde muziek-onderwijsdeskundige die zijn eigen unieke artistieke stem ontwikkelde en werkt vanuit een methode die muziekale, sociale en culturele grenzen overstijgt.  Het project Re-mix  is een primeur: nooit eerder werkte het Filharmonieorkest zo intensief samen met jongeren zonder enige muzikale opleiding. Gedurende een week wordt het normale uurrooster van de scholieren vervangen door intensieve repetities. Je ziet de jongeren aan de slag in dit filmpje van Cobra TV:  Re-Mix Orchestra

Naast Re-Mix groeide dan, opnieuw in samenwerking met Paul Griffiths, Re-Mix XXL. Dat wil zeggen: zoveel mogelijk musicerende inwoners van Borgerhout en omstreken, jongeren van 11 tot 111, verenigingen en individuen, met of zonder vooropleiding, musiceren en zingen samen. Het gaat om een project in samenwerking met APGA, Recht-Op, Moving Emotions vzw, Gospel Palace, Randzoen, verschillende groepen Nederlands 2e taal en de muziekacademie van Borgerhout.

Maar bij de Filharmonie stopt het hier niet. Naast de Re-Mix initiatieven is er ook het Opmaat orkest. De slogan daarvan: "Iedereen speelt!". Opmaat orkest geeft kinderen de kans om op de lagere school in groep een instrument te leren spelen en onmiddellijk een orkest te vormen. Eerst waren er enkel de leerlingen van de Omnimundo school in Borgerhout, nu ook leerlingen van Sint Eligius. Het muziekvirus verspreidt.

Heel het verhaal van Ilse was enorm inspirerend: het opzet, de aanpak, de resultaten. Een project met hart en energie. Een project wat 'niet moeilijk doet' en toch echt wel het verschil maakt. Ik vraag me af of Ilse genoeg beseft hoe bijzonder dat is. Kinderen groeien door muziek, ze vinden er vaak letter'lijk en figuurlijk hun eigen stem: dat mag ik ook zelf ervaren met een mini-gitariste en een mini-cornetist in huis.
********
De week werd cultureel ingezet en ook afgerond: op donderdag begeleide ik twee focusgroepen ifv de tussentijdse evaluatie van het zogenaamde ACT project, Antwerpse Cultuurtoeleiders. Dit samen met en op vraag van collega's van het  Antwerps Integratiecentrum de 8. Met de staf van twee Antwerpse cultuurcentra bespraken we of en hoe hun werking was veranderd dankzij de inzet van een jongere van andere ethnisch-culturele origine. De jongeren in kwestie draaiden mee in publiekswerking, programmatie, en al de andere facetten van de werking van een cultuurcentrum. Ze zetten socio-artisteke projecten op en legden contacten met jongeren in de buurt. Heel boeiend om te bekijken hoe dit verliep en wat succesfactoren zijn in zo een project.

woensdag 16 oktober 2013

Leren, innoveren

Fijn om weer in een expliciet lerende omgeving te mogen zijn! Om ideeën en oefeningen aangereikt te krijgen en die dan over de tafel heen en weer te mogen spelen. Om moe te mogen worden van input en tegelijk de zin te voelen groeien om voluit te mogen gaan in het leveren van eigen output.

Sinds vorige week dinsdag studeer ik weer. Als deelnemer in de Masterclass Social profit en Public Management van de Antwerp ManagementSchool. Een jaar lang, elke dinsdag lange dagen trekken, op zoek naar inzichten en handvatten die er voor zullen zorgen dat ik dat wat ik graag doe nog beter en sterker zal kunnen doen. Het gaat daarbij dan om het nadenken over organisaties, hoe ze 'werken', hoe ze 'leven', hoe ze in de problemen geraken soms en er ook weer uit kunnen.
Zelf wil ik daarbij natuurlijk vooral uitzoeken naar waar er in een organisatie ruimte kan gemaakt worden voor diversiteit. Hoe dit op een daadkrachtige en ook inspirerende manier kan gebeuren. Hoe ook taakgerichtheid en relatiegerichtheid in balans kunnen gebracht worden. Hoe 'winst' meer gebalanceerd en integraal kan gedefinieerd worden, ook met oog voor de mens in het verhaal. Hoe mensen in hun werkomgeving actoren kunnen zijn in plaats van instrumenten of cijfers. Die vragen en nog zoveel meer.

De eerste twee opleidingsdagen waren alvast geslaagd  en goed gevuld. Dag 1 besteden we 1 dagdeel aan creatief nadenken rond leiderschap, 1 dagdeel aan het kritisch  onderzoeken van verschillende mogelijke managementparadigma's en tenslotte 1 dagdeel aan een concrete manier om aan strategie-ontwikkeling te doen. Dag 2 ging helemaal over projectmanagement: heel wat momenten van herkenning nu ik zelf ook al bijna een jaar een project rond ondersteuning brugfiguren leidt.

Een ding was wel jammer: doordat ik nu tijd in de opleiding moest investeren zag ik vorige week geen kans om deel te nemen van de opening van de Sociale Innovatiefabriek, iets waar ik nochtans naar had uitgekeken. Maar, een beetje troost, op de website is er veel van de sfeer en dynamiek op te snuiven. 


zondag 29 september 2013

Verhaal zonder eind

Er zijn een aantal boeken verdwenen. Dat soort nieuws zet een mens altijd opnieuw weer aan het denken. Het ging om boeken die vlot gelezen werden, boeken ook over uiteenlopende onderwerpen. er waren romans bij, prentenboeken, misschien zelfs een paar naslagwerken. Een vreemd allegaartje dus. Geen lijn op te trekken. Waarom verdwenen dan precies die boeken, werden precies deze verhalen en inzichten uit de rekken verwijderd?
Het antwoord bezorgt me een wee gevoel in de maag: het ging om anderstalige boeken, meer bepaald Turkse en Marokkaanse vertalingen van oorspronkelijk Nederlandstalige werken. Wie kan zoiets nu ongewenst achten? Wie kan hier nu een probleem mee hebben? Een groep woorden die enthousiasmeert in zijn taal van oorsprong wordt vertaald en zo dus toegankelijk voor nog mee mensen  de bron van nog meer enthousiasme  en als aangenaam neven effect: herkenning, verbinding: "hey, wat jij vertelt maakte ik ooit ook mee"; "hey, die grap van jou is echt grappig. "
Dat er niks achter zit, zegt men. Een puur utilitaire beslissing. Maar het is niet omdat je er zogezegd niks mee bedoelde dat het ook niks betekent. In deze tijd, op deze plek, zulk een 'nuttige' daad stellen, heeft effect. Dan 'zeg' je iets.
Ik kan het niet goed vatten: we openen met veel bombarie een museum rond migratie, waar verhalen centraal staan, en tegelijkertijd nemen we onze hedendaagse migranten een hele hoop verhalen af.... Logica?

vrijdag 27 september 2013

Diabolo!

Eindelijk gelanceerd, het diversiteitsspel Diabolo! En met succes! De dozen vliegen de deur uit. Het heeft wat voeten in de aarde gehad, maar we mogen trots zijn!  Diabolo wil de betrokkenheid, het draagvlak bij de deelnemers verhogen om werk te maken van diversiteit in hun organisatie. Diabolo helpt hen focussen op hoe en wanneer ze aandacht gaan schenken aan verschil in hun professionele context. Vanuit concrete vraagstukken denken ze na over welk beleid ze willen gaan voeren, welke keuzes ze zullen maken.

Foto

dinsdag 24 september 2013

Wat weet een kind


Wat weet een kind van de wereld? Wat weet een kind van de grote uitdagingen waar we vandaag de dag voor staan?

Vaak meer dan je denkt. Dat heb ik dit weekend nog maar eens mogen vaststellen.

Pau en Siard waren bij de gelukkigen die mochten deelnemen aan de Kids ClimateConference in het Heijderbos in Nederland. Echt een fantastische ervaring voor een negen- en een tienjarige. Op vrijdag was er de officiele opening met lint doorknippen, kampvuur en drink. Op zaterdag was het vroeg opstaan geblazen om de hele dag inzet te tonen in niet minder dan 5 workshops: over het recyleren van glas, het werken met windenergie, het vertrouwen op lokale producten, het opruimen van zwerfvuil en nog meer. De kinderen mochten allerlei activiteiten uitproberen en moesten dan na elke workshop per groep een aantal stellingen of actiepunten formuleren. Die werden dan op zondagochtend voorgelegd aan een jury. Verder konden ze tussendoor genieten van gezonde maaltijden en de omringende natuur. Voor een aantal kinderen zat er ook een ontmoeting met Prinses Laurentien van Oranja in, de oprichtster van de Missing Chapter Foundation. Deze stichting doet iets bijzonders: ze tracht de vragen van kinderen te linken met de werkpunten van volwassenen. Het klimaat is daarbij een bijzonder aandachtspunt. Dat blijkt onder andere ook uit  het kinderboek dat Prinses Laurentien schreef: "Mr Finney". Pau en Siard hebben dat luisterboek al grijs gedraaid. Ze hadden dan ook vurig gehoopt met de schrijfster te mogen praten, maar dat lukte net niet.

Ikzelf mocht het allemaal van de zijlijn bekijken. Een paar gedachten kwamen daarbij in me op. Als het lukt om een vraagstuk zou ingewikkeld als het klimaat met kinderen te bspreken, waarom zou dat dan ook niet lukken met een moeilijk vraagstuk als migratie? Meer nog, eigenlijk zou dat moeten lukken. Ergens tijdens de pauze bladerde ik door een krant van vorige week en las een opinie van Els Keytsman (Vluchtelingenwerk Vlaanderen) en Karen Moeskops (Amnesty International). Zij vroegen zich af of we 15 jaar na de tragische dood vanSemira Adamu al wat wijzer zijn. Een beetje maar, zo blijkt. En een belangrijk punt dat ze daarbij maken is dat we er nog steeds niet in zijn geslaagd te kijken naar de grond van de zaak. We discusieren ons suf over het pro en con van migratie zonder te beseffen dat het daar eigenlijk niet aan ligt. We moeten het hebben over al die zaken die tot migratie leiden. Klimaat en de teloorgang daarvan is er daar één van.

Terwijl ik dan naar Siard kijk die met zijn nieuwe uit Sudan afkomstige vriend door het veld rent vraag ik me af of het volgende ook zou lukken: een Kids Migration Conference. Of nog beter: een Kids Global Issues Conference. Waar kinderen voorbij politiek en positionering worden gebracht. Waar ze via doe-activiteiten en een goed geleid gesprek leren zien hoe zaken op elkaar ingrijpen, hoe verhalen met elkaar verbonden zijn. Waar 'hier', 'daar' wordt en 'nu', 'dan'.

maandag 16 september 2013

Migratieverhalen vandaag en morgen

Op 28/9 gaat eindelijk het langverwachte Red Star Line Museum open. Ik kijk er alvast naar uit er eens binnen te lopen. Ongeveer een jaar geleden nam ik met man en kinderen deel aan een van de smaakmakende wandelingen die het aftellen naar de feitelijke opening inluidden. We stapten van het Centraal Station tot een eindje voorbij het Mas, in de voetsporen van de migranten van toen, onderweg stilstaand bij flarden van hun verhalen. Die verhalen maakten toen een grote indruk op mij en op de kinderen. Wil je ze zelf ook lezen, surf dan even naar de site van Red Star Line.
Op Red Star Line is het dus nog zo een twee weken wachten, maar ook afgelopen weekend was er al een van migratieverhalen. Eind jaren 50 vertrok mijn schoonmoeder samen met haar moeder, zus en drie broers naar Canada. Zijzelf, haar moeder en zus keerden na enkele jaren terug, maar de broers bleven. Een van hen migreerde daarna zelfs  door naar Australië. Nu, na bijna 50 jaar, waren de broers en zussen voor het eerst opnieuw allemaal samen in Antwerpen, op een van hen na. Een heel bijzondere ontmoeting dus, met veel lachen, vertellen en vooral ook zingen. Een bezoekje aan het MAS en de expo Volksliekes gaf aan dat laatste nog wat extra voeding.
De verhalen die we aan tafel mochten horen zijn echt bijzonder. Er is in het leven van een migrant heel veel waar je je als niet-migrant moeilijk rekenschap van kan geven. Heel bijzonder is het ook om de spiegel te zien: 'migranten hier' versus 'migranten van hier'. En daarbij horend de complexiteit van ideeën als 'onze cultuur' en 'onze taal'. Het zal alvast bijzonder zijn om onze kinderen mee naar Red Star Line te nemen en hen vertellen over hun eigen stukje migratiegeschiedenis.

vrijdag 6 september 2013

Terug naar school

Maandag 2/9. Iedereen weer naar school. Zelf neem ik een allerlaatste dag verlof. Niet om lui in de zetel te gaan liggen. Wel omdat ik afgesproken heb met 'partner in crime' Fanny Matheussen, om bij te praten, ideeën uit te wisselen, wilde plannen te maken. We delen een hoop irritaties en dromen, wat altijd weer zorgt voor een heel wat richtingen uit-meanderende woordenstroom. Maar op een 'bijzondere 'dag als deze hebben we natuurlijk wel een focus: onderwijs in Vlaanderen. We benaderen het verhaal vanuit onze professionele kennis en ervaring, maar natuurlijk is ook de persoonlijke dimensie aanwezig: we zijn beiden moeder van drie schoolgaande kinderen.
Ook een andere moeder worstelt die week met schoolkwesties, zo blijkt een paar dagen later. In de krant lees ik het verhaal van Kathleen Van Langendonck, mama van twee Brusselse ketjes. Ze heeft besloten haar jongste weg te halen van de 'kleurrijke' school waar die tot nog toe zat. De desillusie van de gekleurde school, zo heet dat. Het siert Kathleen dat ze de nuance niet uit de weg gaat. Ze vertelt een eerlijk verhaal van hopen en ervaren, komen en gaan. Diegenen die in de dagen daarna 'met haar verhaal aan de haal gaan', zijn altijd zo eerlijk niet. Een mooie repliek schreef wel Bart Eeckhout. Zelf blijf ik met een knoop in mijn maag. Ik struikel vooral over de aanhef van haar verhaal. Mijns inziens is het probleem met de vroegere school van Kathleen's zoon  niet dat ze kleurrijk is, ook al kopt de media precies dat. Het probleem van die individuele school is dat ze deel is van een systeem dat niet deugt, een onderwijscultuur die zienderogen veroudert.  Onze kinderen worden nog elke dag ondergedompeld in een systeem dat volledig op standaardisering gericht is en nauwelijks diversiteit of differentiëring toelaat. En dit de verregaande inspanningen en inzet van heel wat individuele leerkrachten en schooldirecties ten spijt. Alles blijft draaien om mainstreaming. We zijn dus echt toe aan een andere visie op onderwijs, zoals Ken Robinson een hele tijd geleden al aangaf. Want het wordt nu stilaan duidelijk dat binnen dit systeem teveel mensen 'lijden', niet enkel de 'zwakkere' kinderen, ook 'sterkere' kinderen én hun ouders.
Over sterke kinderen gesproken. Deze week hoorde ik er nog eentje. Eentje dat heel graag naar school wilde, en niet mocht. Eentje dat een toets af te leggen had, maar er niet geraakte. Ze heet Nazila, en is een van de kinderen betrokken bij de bezetting van een gebouw in de Troonstraat in Brussel. Luister even naar wat ze zelf, in vlekkeloos Nederlands, vertelt. Vreemd vind ik dat: in  dezelfde week dat Malala Yousafzai de Kindervredesprijs krijgt uitgereikt in Den Haag, maken we hier in Vlaanderen het schoolgaan van een ander kind onmogelijk.
Tenslotte, een belangrijk conclusie waar Fanny en ikzelf op onze eerste schooldag toe kwamen: goed onderwijs verbindt. Zij kroop meteen in haar pen en probeerde het concreet te maken. Je leest het hier.

maandag 19 augustus 2013

zondag 4 augustus 2013

Geluk

Met de warmte is ons brein blijkbaar minder functioneel. Vandaar dat ik me tijdens deze laatste vakantiedagen aan wat lichtere kost waag. Het zogenaamde 'World Book of Happiness' stond al langer op mijn lijstje. hoewel ik er met wat gemengde gevoelens tegenaan keek. Zou dit wel iets zijn? Niet teveel zweverig gedoe? En ook, die ondertitel' het boek dat alle wereldleiders cadeau kregen' sprak me ook niet echt aan....
Maar, het viel goed mee (tenzij het toch die warmte was die...). Er staan geen wereldschokkende zaken in, maar dat maakt het misschien net zo waardevol. Dat geld niet gelukkig maakt (blijkbaar 10 keer minder dan we vermoeden), dat sociale relaties ons versterken (dus goed dat ik het gelezen heb op een bankje in de speeltuin terwijl Ravi in het zand zijn netwerkingskills oefent) en dat vereenvoudiging helpt (dus die spaghetti vanavond is een prima keuze).
Daarnaast ook: dat de capaciteit tot geluk (of geluksgevoel) voor een groot deel aangeboren is, maar dat je je er ook wel wat in kan trainen. En dat bij dat laatste de manier waarop je je leert verhouden tot 'tijd' heel belangrijk is. Voor mezelf in elk geval een permanente uitdaging. Tijd is waar ik het meeste naar verlang en wat me vaak ook de meeste stress bezorgt. Ben benieuwd hoe dat vanaf maandag gaat lopen, wanneer ik weer aan het werk ga en tijd weer zo bepalend wordt.

maandag 29 juli 2013

Adalar

De laatste twee dagen van onze Istanbul reis brengen we door op Adalar, de zogenaamde 'Prinseneilanden', midden in de zee van Marmara. De plek brengt de herinnering boven aan een zalige huwelijksreis op Panarea een van de Eolische eilanden. Maar Heybeliada, het eiland waar we nu verblijven, is ook uniek op zichzelf. Het staat vol met oude, houten huizen. sommigen prachtig gerestaureerd, anderen verweerd en afgebladderd, maar desalniettemin bewoond. Je vraagt je af welke levensverhalen zich op al die veranda's afspeelden, welke geheimen de luiken voor de ramen herbergen.

Op het eiland vinden we tijd om wat te lezen. in mijn geval twee romans (waarvan een van Nazim Hikmet), wat flarden in een essayboek en een paar krantenartikels. Het essayboek is van Jonathan Sacks en heet 'Leven Met Verschil'. Ik kreeg het van een vriendin-collega bij gelegenheid van mijn verjaardag. Over de ideeën uit dit boek kan je meer leren via een aflevering van de IKON-Lux reeks 'Het vermoeden'.  Daarin zoekt Sacks in gezelschap van andere prominente denkers als Dominique Moïsi, Antjie Krog, Charles Taylor en Ian Buruma antwoorden op prangende vragen ivm globalisering: "Is er een weg uit de angst en onzekerheid die globalisering oproept? Alleen een land dat zelfvertrouwen mist, voelt de behoefte zich af te schermen van buitenlandse invloeden. Vertrouwen en culturele openheid gaan samen. Een etiquette over hoe om te gaan met de emoties van onszelf en anderen." Voor mij sluit het boek, uit 2005 al, ook nauw aan bij het meest recente werk van Martha Nussbaum. In 'De nieuwe religieuze intolerantie' reflecteert ze op de wijdverspreide angst voor moslims en de islam in het Westen. De westerse staten, zegt Nussbaum, zijn niet intolerant of afkerig van diversiteit. Ze zijn gewoon bang van de islam. En dat is een angst die zij wel historisch kan duiden, maar die ze in de huidige omgeving en verhoudingen eerder destructief dan beschermend vindt: ‘Op onverantwoordelijke wijze opgeroepen angsten vormen een bedreiging voor principes waaraan we ons zouden moeten vasthouden en waar we trots op zouden moeten zijn.’ Meer over het boek lees je in de recensie van MO. 

Ik sluit mijn leesronde die middag af met een kort maar langverwacht mailtje. Het komt van Birsen, een CIMIC-studiegenoot. Birsen, psychologe, bestuurslid van het kenniscentrum voor gender en etniciteit  Ella vzw en regelmatig opiniemaakster voor onder andere MO magazine, verblijft nu enkele maanden in istanbul. Ik had gehoopt haar tijdens deze paar dagen  misschien even te kunnen treffen. Maar nu laat ze weten dat dat jammer genoeg niet zal lukken, omdat ze zelf net is afgereisd naar Pakistan. We spreken meteen wel af om elkaar in het najaar in Belgie weer eens te zien. daar kijk ik alvast erg naar uit. Ondertussen loont het zeker de moite om Birsens opinie ivm Taksim even te lezen: "De stilte verwoordt de diversiteit in Turkije het best'.

zondag 21 juli 2013

Istanbul

Een inspirerende reis naar Istanbul achter de rug. Getracht het leven daar met grote slokken op te slurpen. Zo blij mijn grenzen ook weer eens letterlijk wat te kunnen verleggen.
We kwamen aan op zondagavond, reden rond een uur of halfnegen de stad binnen. De zon ging net onder, en omdat het Ramadan was zaten de parken en terrassen vol met pratende en lachende mensen. Samen aan de maaltijd, hele families, groepen vrienden, collega's misschien zelfs. Langs de oevers van de Bosporus werd er gebarbecued dat het een lieve lust was. Zozeer zelfs dat we met de taxi soms door een dikke grijze walm laveerden. Maar wat een geweldige manier om een eerste glimp op te vangen op deze voor mij nieuwe wereld. De gloed van de zon, de grote cargo-schepen klaarliggend voor de Bosporus  de mensen in het vuur van vriendschap en ontmoeting. En natuurlijk weet ik heel goed dat er onder dit aantrekkelijke gezicht waarschijnlijk veel leed en tegenstellingen verborgen gaan, maar de schoonheid en verleidingskracht van dit alles is ook een deel van de waarheid.
Daarna niet flauw gedaan over onze onmiskenbare status van toerist en ingecheckt in het Orient Express hotel. Deed toch weer wat jeugdherinneringen bovenkomen: van een beduimelde Agatha Christie tot het ooit onwrikbare voornemen om over die beroemde trein mijn thesis te schrijven. In die toen nog hele even onverdachte tijden had het woord 'Bagdad' nog vooral een mythisch exotische bijklank. Vanop het dakterras van het hotel zijn naast de feeëriek verlichte bruggen over de Bosporus en Gouden Hoorn (wat geweldig toch om ook die woorden te schrijven: mijn eerste kan geschiedenis lijkt hier plots weer om de hoek te liggen) ook diezelfde gecombineerd inspirerend/verontrustende kenmerken zichtbaar als we 6 jaar geleden in Marokko en een dikke 3 jaar geleden in India zagen: naarstige bouwwoede tot diep in de nacht, een gaan en komen van mensen van 's ochtends vroeg,....  de berichten over de Turkse economie zijn overwegend positief, maar soms vraag je je toch af: wie gaat daar allemaal slapen, wie gaat daar allemaal eten, wie gaat dat allemaal kopen?
Voor wat betreft Istanbul is dat misschien een foute vraag: wat een enorme stad, hoe groot, hoe vol, hoe beweeglijk  Er lijkt geen einde aan te komen, in welke richting je ook gaat of kijkt. Een stad van duizend en een gezichten, dromen, projecten, verlangens en overtuigingen. Later op de week zullen we het Istanbul Modern, museum voor hedendaagse kunst bezoeken. Ook daar ben ik getroffen door de rijkheid, de veelheid, de eigenheid van alles wat er te zien is. De expo 'Past and Future' toont ongekende technieken, originele concepten, unieke combinaties. Je zou er twee dagen kunnen blijven. Het anders door mij toch zo graag bezochte Muhka komt mij plots heel provinciaal en ingeslapen over. Maar niet alleen daar in dat museum ben ik getroffen door wat er leeft in deze stad, dit land. Evengoed wanneer we op een druk plein (Levent) overstappen van bus op metro verbaas ik me. Hier, ver verwijderd van de toeristische façades van de stad, kijk ik naar de mensen, volg hun bewegingen, vraag me af wie ze zijn, waar ze heen gaan, hoe het is om hier te leven. Geïntrigeerd ga ik daarna op zoek naar namen van moderne, jonge Turkse auteurs, in de hoop via die weg een antwoord te vinden. Ik gok erop een vijftal namen of titels te moeten kunnen opsnorren, maar m'n adem stokt wanneer ik in een overzichtsdocument pagina na pagina met bio’s door-scrol en de teller er boven 50 uitkomt. Opnieuw dat gevoel van 'provincialisme': waar zijn we in Vlaanderen in godsnaam mee bezig, hoe navelstaarderig zijn we geworden?
Ook de volgende dagen spelen zich af pendelend tussen uitersten. We varen de Bosporus af om een glimp van de Zwarte Zee op te vangen , gezeten op de afbrokkelende muur van een vervallen fort. Slechts een dik uur of wat later wandelen we de prachtige tuin van een moderne villa binnen waar we op zoek gaan naar een tentoonstelling over de '1001 gezichten van ‘Orientalisme'’. Het is een lezing van Edward Said vanuit Turks perspectief. Heel boeiend. Ik zou er heel wat tijd willen doorbrengen en alles grondig bestuderen, maar een overijverige suppoost spoort me steeds dwingender aan om verder te stappen. Ik begrijp er niks van een wordt erg nerveus. Pas helemaal aan het eind begrijp ik het: deze prachtige tijdelijke expo was slechts een van de schatten die dit huis te bergen had: op de verdiepingen boven zijn nog hele werelden te ontdekken: een uitmuntende collectie kalligrafisch werk, een collectie hedendaagse schilderkunst ook. Maar goed, de tijd is om, we zullen een andere keer terug moeten komen.

Dat ik in deze stad inderdaad nog terug wil komen staat al snel vast. Niet zozeer voor het nochtans prachtige Topkapi paleis, het zicht op de Blauwe Moskee of de charmante Chemberlitas hammam. Wel voor alles wat zich op het tweede plan aftekent, en dan vooral in de nieuwe stad. Het restaurantje van de Armeniër Mekan waar we het bijzondere gerecht Topik proeven, de drukke winkelstraten die de verschillende dorpjes langs de Aziatische kant van de Bosporus met elkaar verbinden, de stemmen van de mensen die ’s avonds de tuin van de moskee uitkomen en samen langs een donkere, steile straat naar huis wandelen. Wie graag ook wat meer wil weten over Turkije, Istanbul en de huidige stand van zaken daar, moet zeker ook een van de audiofragmenten van Interne Keuken eens beluisteren. Op zaterdag 15 juni sprak Dirk Rochtus daar over zijn nieuwe boek 'Turbulent Turkije'. 

woensdag 3 juli 2013

De praktijktest

De zomer is begonnen. Tijd om weer wat bij te lezen, wat te verdiepen, wat grenzen te verleggen. Hoewel: dat is eigenlijk het droombeeld van de zomer waarvan ik nu toch al enkele jaren weet dat het niet echt de praktijk zal blijken. Nee, de zomer is voor mij niet echt de tijd van zen  die mijn collega's mij vorige week nochtans vol zoveel goede bedoelingen toewensten.  Eigenlijk is de zomer voor mij vooral een tijd van doorgedreven oefening, van het hectisch en experimenterend in de praktijk brengen van al die wijze organisatielessen en spitse samenlevingsideeën die ik gedurende het werkjaar mocht ontwikkelen en overdragen. In de zomer komt de kat op de koord, de aap uit de mouw: juli en augustus is volop 'walk your talk time'.

In juli en augustus leg ik me voltijds toe op het managen van mij eigen kleine maar zeer uitdagende onderneming: de nv Stuyck-de Graef, microkosmos van 5 uiteenlopende persoonlijkheden met zeer diverse noden, verwachtingen en wensen, beschikkend over beperkte middelen en een bepaalde ruimte.
Een voorbeeld:  In het werkjaar probeer ik cursisten duidelijk te maken waarom het belangrijk is om in te zetten op ‘onderhandelen’ (in gesprek brengen van verschillen) eerder dan ‘overtuigen’ (je eigen waarheid doordrukken). Over die zogenaamde 'pardagimashift' (van consensusgerichtheid naar het optimaliseren van conflict) zijn zeer relevante zaken geschreven door doordachte koppen als oa de mensen van het steunpunt diversiteit en leren. Zo geven zij bijvoorbeeld ook aan hoe het werken vanuit dit zogenaamde onderhandelingsperspectief de rol van opvoeders danig verandert. Die kan niet langer oreren en reguleren maar moet “oplossingen voor omgaan met diversiteit vinden door voortdurende ontmoeting, confrontatie en onderhandeling tussen de betrokken partijen.” Klinkt uitdagend. In theorie althans, want eens  geconfronteerd met drie jengelden kinderen die elk hun eigen versie van de feiten presenteren, bekruipt me sterk de lust om toch maar volop in de dominante overtuigingsperspectief te gaan staan: “het is mijn mening dat jullie me allemaal om de tuin leiden en ik beslis nu dat jullie even op jullie kamer gaan afkoelen.”

Een ander voorbeeld: effectief managen van diversiteit heeft veel van doen met het herkennen van de meerwaarde van verschil. En dan vooral hoe de aanwezige verschillende de operationele doelen van de onderneming kunnen ondersteunen. In de zomer betreft het operationele doel van mijn onderneming vooral het voeden en heel houden van onze drie stafmedewerkers van respectievelijk 3, 9 en 10 jaar oud. De creativiteit echter die door het aanwezige verschil in ons huis wordt ontketend is niet steeds ondersteunend van dit doel. Koken terwijl op de achtergrond iemand met alcoholstiften de ventilatoren van smiley's voorziet is niet echt ontspannend. Of een peuter trachtten te slapen leggen in een kamer die die voormiddag tot een bedoeïenentent annex leeuwenkuil werd omgetoverd is ook niet echt bevorderlijk voor de rust.

Enfin, ik zal deze dagen dus nog wel wat werk hebben om mijn eigen transfer van theorie naar praktijk te moeten maken. Op zich is dat goed: het houdt je nuchter en alert. Bedacht ook op al te zweverig omvatten van de wereld. En misschien komt er ook nog wat frisse inspiratie uit voor september, concrete tips of aan de praktijk getoetste ideeën die hen die met echte organisatievraagstukken geconfronteerd worden, daadwerkelijk kunnen helpen. 

dinsdag 18 juni 2013

De kracht van het andere verhaal

Jongeren die radicaliseren en weg trekken om de strijd aan te vatten  ze zitten voortdurend in het nieuws. om die reden ging er gisteren op het Kruispunt Migratie integratie een actua namiddag door waarin een deskundige en een aantal betrokken integratie werkers hun visie op e ervaringen met het fenomeen kwamen uiteenzetten. Amy Jane Gielen van AG Advies gaf de voorzet. Zij doet al heel wat jaren onderzoek naar radicaliserende jongeren, zowel aan linker als rechterzijde van het spectrum. Ze reikte ideeën aan over de gronden van het verschijnsel (voedingsbodems, triggers) maar ook over hoe overheden en professionals er mee kunnen omgaan. Wat me bij dat laatste vooral opviel was de herkenbaarheid en de (toch schijnbare) haalbaarheid van haar voorstellen. Geen gegoochel met proactieve taskforces en geraffineerde sanctiesystemen, wel inzet op heel 'basale 'tools as gesprek en dialoog. Waar het volgens haar om gaat is dat je verbonden blijft, bij elkaar. door te praten, maar vooral ook door te luisteren en niet meteen of al te expliciet te oordelen. Dit alles toch zeker zo in de fase van wat zij primaire preventie noemt: daar waar er nog kans is de radicaliseringgedachten te stoppen of te keren. Dit in gesprek gaan kan op individueel niveau worden vorm gegeven , maar ook op institutioneel en organisatorisch niveau. Bij het middenveld legt ze bv de verantwoordelijkheid voor het produceren van zogenaamde counter-narratives: een tegenverhaal dat een veelheid aan perspectieven en interpretaties inhoudt. Want dat is een van de zaken waar het bij radicalisering om draait: jongeren verliezen hun zicht op de veelvormigheid van de realiteit, met inbegrip van de pluriformiteit van hen zelf. Hun identiteitservaren evolueert van hybride naar rigide. Ze zetten zich vast in één allesverklarende, wereldomvattende ideologie en laten geen tegensprekelijkheid meer toe. Dat merk je oa dan ook aan hun spreken, waarin bv naar anderen verwezen wordt met groepstermen en individualiteit of uniciteit zoveel mogelijk gemeden en miskend wordt.

Dat meewerken aan veelvormige en flexibele counter-narratives is een opdracht die mij enorm aanspreekt. Als ik er zo op terugblik is het ook dat wat me al die jaren in CIMIC gedreven heeft. En het is ook dat waar ik het meeste energie in steek bij het begeleiden van groepen of het ontwerpen van vormingstrajecten.
Het is ook dat wat ik hoop dat het Kruispunt Migratie in de komende maanden en jarenmeer kan en mag blijven doen. Het uitsteken van de voelsprieten in de samenleving en daarmee een ander en eigenzinnig migratie en integratieverhaal schrijven.

Een element van die counter-narrative vond ik alvast in de weekendkrant. Het ging daarbij om het persoonlijke verhaal van een aantal hoog opgeleide nieuwkomers. Hoe moeilijk zij het hebben om hier in Vlaanderen hun talenten, kennis en kunde erkend te zien. Hoeveel geld en inspanningen zij zich moeten getroosten om dat wat ze allang bewezen ("ik ben een competente professional") nu ook door de Vlaamse maatschappij en arbeidsmarkt bevestigd te weten. Een van de respondenten ken ik persoonlijk: een heel aandachtig persoon met grote inzet. Hij maakt deel uit van een team dat ik de afgelopen weken mocht begeleiden. Ongelofelijk dat we het nog steeds aanvaardbaar vinden dat dit soort gecapaciteerde mensen hun volle kracht niet mogen halen. Ongelofelijk dat we het nog steeds normaal vinden zoveel talent te verspillen.

Een project dat dan ook alle lof verdient is dat van Pro-talent, de databank met profielen van hoger opgeleide allochtonen, vorig jaar opgezet door Antwerps integratiecentrum de 8. Bedoeling was om vraag en aanbod dichter bij elkaar te brengen: de sterke kandidaat bij de inspirerende job. Het digitaal platform werd mee vorm gegeven door IBM. Een mooi staaltje van sociaal verantwoord ondernemen, lijkt me. 

zaterdag 15 juni 2013

Thee

Deze week mee de schouders gezet onder een kleine actie voor Syrië 1212. Met een paar collega's schonken we drie middagen thee, vergezeld van lekkere zelfgebakken koekjes. Een van de middagen was er ook een solidarteitsmaaltijd in het sociale economie-restaurant Elan. Allemaal niet superveel werk, en toch een heel mooie opkomst en nuttige opbrengst.

Tegelijk zitten dubben over een kopje thee waar ik al erg lang naar uitkijk en waarvan ik me nu soms afvraag of het er deze zomer nog zal komen: een kopje thee op citytrip in Istanbul. De bijdrage van Norah Karrouche in De Morgen vond ik wel verhelderend. Ze maakt de vergelijking tussen de pleinen van Turkije en Marokko, een land dat ik sinds onze grote reis daar in 2007 ook in het hart draag.

En tenslotte thee gekregen van mijn echtgenoot die enkele dagen naar voor het werk naar Londen trok. Een doosje heerlijk geurend naar kaneel en kruiden. In juli vliegt hij twee weken naar Suriname om er de problematiek van de overbevissing daar in beeld te brengen. Ook de zeeschildpad, grootste slachtoffer van de bijvangst maakt deel uit van dat verhaal. Elk jaar vinden er zo'n 250.000 de dood.

zondag 19 mei 2013

De grens van de grap

Het wil maar geen lente worden. Dan maar van de koude een deugd gemaakt en binnen een boekje gelezen, opgepikt in de boekenbijlage van de Morgen. "De grens van de grap" van de Nederlandse komiek Howard Komproe. Op een dag in maart 2012 lanceerde Komproe de fictieve 'feest'dag Negerdag, naar analogie met oa Vrouwendag. De gemengde reacties die dat opleverde zetten Komproe aan het denken: kan humor worden gecombineerd met elk maatschappelijk thema of elk historisch feit? Kan iedereen over alles grappen maken of zijn bepaalde soorten grappen enkel aan sommigen toegestaan? Wat met de pijn die sommige grappen uitlokken? Naast veel voorbeelden uit de praktijk bevat het boek ook een aantal zogenaamde zelfhulptips. Kleine oefeningetjes die je kan doen om je eigen grenzen en die van je naasten te verkennen. Soms komen die ook erg dichtbij, zoals wanneer hij je vraagt om terug te denken aan een moment waarop je niet of wel reageerde wanneer iemand een beladen term gebruikte. Dat had ik onlangs zelf nog voor, toen iemand van wie ik niet verwachte dat die het bewuste woord zou gebruiken, verwees naar 'een neger' die bij hem in het vliegtuig zat. Ik schrok, maar durfde niet reageren, bang om de relatie te schaden, bang om belerend over te komen. Maar geschokkeerd was ik wel, van het woord en van mezelf...
Kijk naar wat Howard Komproe over zijn actie vertelt een jaar na de feiten. Bij Pauw en Witteman.

donderdag 2 mei 2013

Dag van de Arbeid

Maandag een debat bijgewoond. Het ging over discriminatie op de arbeidsmarkt en werd georganiseerd door Hand in Hand, de anti-racistische beweging waar ik zelf ook lid van de algemene vergadering ben. Een heel gemengd publiek in de zaal. Heel wat jongeren van andere origine ook, om wie het uiteindelijk allemaal te doen is.


Maar het gesprek kon nauwelijks boeien of inspireren, op enkele momenten na dan. Teveel langs elkaar heen gepraat, teveel eigen profilering, teveel de schuld bij de ander leggen. En ook om de hete brij heen draaien: het ging over discriminatie op de arbeidsmarkt maar zoals zo vaak in dit soort gesprekken rond belangrijke maatschappelijke problemen werd alle schuld en verantwoordelijkheid bij het onderwijs gelegd.
Ook heel herkenbaar: de uitingen van moedeloosheid. We zeggen dit nu al 20 jaar, we voerden dit soort gesprekken al 30 keer. Maar eigenlijk vind ik dit soort uitspraken van politici niet gepast: blijven strijden en sleutelen, ondanks alles, dat moet hun credo zijn. Gelukkig ook hier weer de uitzondering die de regel bevestigt: een jonge politica uit Brussel, die wel to the point antwoordde, wel goed voorbereid kwam en haar gedrevenheid zo wist te kanaliseren dat ze in dienst kwam van het algemeen belang en niet enkel haar eigen profiel.

Belangrijk voordeel van de avond: ik liep er een oude bekende tegen het lijf. Orlando Verde, die net een film rond het thema had afgewerkt: Naamloze Vennootschap. Die film zou de volgende dag, 1 mei, online in premiere gaan. Dus dan maar de Dag van de Arbeid afgerond met een korte home-cinema sessie. Een verhaal over hoogopgeleide nieuw- en oudkomers die trachten hun talenten erkend te krijgen en hun capaciteiten uit te kunnen leven. Soms wat houterig geacteerd, maar jammer genoeg wel zo waar. Mensen die die oplossing tot complexe problemen zouden kunnen leveren maar die we enkel capabel achten om de vuilbak te legen en onze koppen frustratiekoffie op te ruimen. Een waarheid waar  nog zo weinig over gepraat wordt, die we maskeren met het adagium: iedereen moet zijn eigen lot in handen nemen, iedereen kan worden wat ie wil als je maar hard genoeg probeert. Maar als we eerlijk zijn en eens zouden bedenken hoeveel van wat we hebben en het onze achten we zomaar in de schoot geworpen kregen?

Een zelfde motief  is herkenbaar wanneer ik dinsdagavond de lezing bijwoon van een oud-collega, prof Durre Ahmad uit Lahore. Ze beschrijft de situatie in Pakistan vandaag. Het land waar haar ouders vanuit India naar toe trokken met enkel de kleren die ze hadden, maar waar zij zoveel jaren later haar eigen kinderen uit weg stuurde omdat ze er nooit een toekomt zouden hebben. Ook daar een verhaal van moeilijk verworven kansen en steeds toenemende beperkingen. 

dinsdag 30 april 2013

Flow!

Fijne uitsmijter van de maand april:  de zogenaamde MoMo dag. Leerkrachten maatschappelijke oriëntatie uit heel Vlaanderen verzamelen een hele dag rond het thema creativiteit. Een heel diverse groep mensen, met wortels in heel de wereld, samen meer dan tien talen machtig. Geïnspireerde en gedreven leerkrachten ook.
De dag telde twee centrale sprekers: 
- voor de middag: Marcus Geers, over creativiteit en out of the box denken. Met hem deden we een fijne oefening rond 'brainstormen'
- na de lunch (het stervensuur)  Herman Van Den Broeck van Vlerick, over 'flow' en werken vanuit je eigen krachten. Hij bracht ons een frame over rond 'cognitve styles'.  Ikzelf leerde ervan dat ik behoor tot de groep van de zogenaamde 'uitvinders', dwz die mensen die 'denken' en behoefte aan kennis verenigen met nood aan creativiteit en innovatie. Veel onrust en zoekzin op die borden dus. Wat ik natuurlijk herken in mijn dagdagelijkse praktijk.

Creativiteit staat ook centraal in het  het inspiratiemoment rond informeel leren dat ik voor 14 mei aan het opzetten ben. Idee is om de complexe materie waaraan we werken eens vanuit een andere hoek te benaderen. Niet per se 'luchtiger' , maar wel met aandacht voor ook andere elementen dan enkel het puur rationele. Ik deed a wat voorbereidende leeswerk en kwam een paar boeiende hypotheses tegen. Onder andere  dat informeel leren (bv via spelsimulatie) een duurzamer leren zou teweeg brengen, door de meer directe koppeling die gemaakt word met de reële werksituaties, maar ook door de koppeling van individueel leren met collectief- of organisatieleren. De dag wordt uitgewerkt in samenwerking met twee heel boeiende partners:
- eerst en vooral Hendrik Bens van HALMA, de vormings'franchise' van het Centrum voor Informatieve Spelen. Hij zal ons meer inzicht geven in de krachten en kemerken van spel. Daarnaast zal hij ons  ook inleiden in de principes en methoden van de zogenaamde 'active reviewing'. Dit is een manier om nabesprekingen en debriefs actiever en krachtiger te maken.
- andere partner is het provinciaal documentatiecentrum docAtlas. Medewerkers Marie-Claude Gevaert en Timmy Leysen beloven een workshop met proevertjes van uitdagende spelen rond communicatievaardigheden en cultuurverschillen. 

woensdag 17 april 2013

Ontwikkeling

Gisteren deelgenomen aan een netwerkmoment bij de bachelor na bachelor intercultureel management van Thomas More hogeschool in Mechelen. Bedoeling was om met een aantal mensen uit het werkveld na te denken over hoe de opleiding nog sterker praktijkgericht kan gemaakt worden. Deelnemers aan het Netwerkmoment Werkveld werden geselecteerd op basis van het netwerk van Cimic, suggesties van studenten en persoonlijke contacten. Er werd geprobeerd om vertegenwoordigers aan te spreken uit een zo breed mogelijke waaier aan sectoren.  Er waren deelnemers uit de vredesbeweging, de kunstensector, arbeidsbemiddeling en profitsector. Erg boeiend om ook hun invalshoeken en bedenkingen te beluisteren.

In een eerste deel van het netwerkmoment werd iedereen individueel gevraagd een venndiagram in te vullen met drie vragen:
- Welke maatschappelijke thema’s mogen zeker niet ontbreken in het curriculum van een opleiding Intercultureel Management?
- Wat zijn volgens u de belangrijkste (recente) ontwikkelingen die een opleiding Intercultureel Management in haar curriculum moet opnemen?
- Welke competenties hebben volgens u intercultureel competente medewerkers in het werkveld nodig?
Deze individuele inbreng vormde mee de basis van de twee volgende sessies.

In de eerste sessie ging groep A aan de slag rond de belangrijkste maatschappelijke ontwikkelingen die in de banaba moeten worden aangesneden. Eerst kon vrij op een grote flap ideeën worden neergepend, daarna werden een aantal ontwikkelingen eruit gelicht. Groep B, waar ikzelf aan deelnam, ging aan de slag rond de nodige centrale competenties die de banaba dient te ontwikkelen. De competenties werden benoemd volgens de ordening: kennis, vaardigheden, attitudes en awareness (de A+ factor). Het frame van Fantini.

Voor mij sloot deze eerste brainstorm aan bij het project waar ik nu op werk rond de competentieontwikkeling en jobondersteuning voor zogenaamde 'brugfiguren': intercultureel bemiddelaars, toeleiders, enzovoorts. Ook daar is de kernvraag: wat moet iemand die hier in het steeds kleurrijker en diverser Vlaanderen wil bemiddelen en verbinden allemaal 'kennen', 'kunnen', en eventueel ook 'zijn'. Dat het om een complex geheel aan vaardigheden, kennis en attitudes zal gaan is alvast duidelijk. Volgende zaken werden benoemd:

KENNIS:
communicatiemodellen kennen: TOPOI; geweldloze communicatie werden genoemd. Deze twee modellen hebben met elkaar gemeen dat ze zelfkennis bevorderen en tegelijkertijd ook werken op verbinding. Het zijn beide ook modellen die uitnodigen tot oefenen en dus ook de ontwikkelingen van vaardigheden vragen.
specifieke kennis rond bv. andere wervingskanalen, cultuurvrij testen in selecties,…

VAARDIGHEDEN:
Bewust oefenen in het creëren van open ruimte (divergent denken)
Een visie kunnen ontwerpen en communiceren (convergent denken)
Zelf ontwikkelen van kaders en praktijken
Taligheid ontwikkelen: openheid voor andere taal(systemen); experimenteren met taal; media inzetten
Afstemming kunnen zoeken tussen verschillende referentiekaders, perspectieven, culturen,…

HOUDING:
culturele gevoeligheid ontwikkelen: onderzoeken, participeren aan
openheid
Zelfreflectie: voorbij tips en tricks
Bestaande paradigma’s in vraag (durven) stellen
Accepteren van /omgaan met onzekerheid . In positieve termen: stimuleren van ondernemingszin, creativiteit ontwikkelen,
Interdisciplinariteit: omgaan met meervoudige perspectieven

AWARENESS + (A+):
Durf
In relatie staan met de ander; in relatie staan met zingeving
Bezieling ervaren en verder ontwikkelen

In een tweede sessie gingen we verder in op de nodige competenties en de centrale thema’s die een plaats moeten krijgen binnen de themalijn "interculturaliseringsdynamieken dichtbi"j en "interculturaliseringsdynamieken internationaal".

Wat in elk geval opvalt is dat mensen aangeven dat ze nood hebben aan reële ontwikkelruimte. Ruimte om op een veilige manier weer in contact te komen met vaardigheden die je in feite 'basis' zou kunnen noemen: actief luisteren, feedback geven, onderhandelen, conflict hanteren. Mensen willen hierin kunnen oefenen en ze vragen om plaats en tijd  om rond deze competenties creativiteit en alternatieven te mogen ontwikkelen. En daarmee wordt meteen duidelijk dat competentie-ontwikkeling nooit meer een verhaal van individueel leren alleen kan zijn. Het gaat erom ook gericht vragen te durven stellen op niveau van organisatie- en opleidingsontwikkeling om aan deze noden tegemoet te kunnen komen.

woensdag 10 april 2013

Trots

Teruggekomen van een weekje boerderijvakantie en in de krant gestoten op een artikel dat me met gepaste trots vervulde. 'Taal leren is middel tegen sociaal isolement', kopte het. Protagonist erin was mijn eigenste moeder, Mimi Wuyts, die elke dinsdag de bewoners van het Lokaal Opvanginitiatief in Rupelmonde de beginselen van het Nederlands bijbrengt. Nieuwkomers uit Afghanistan, Turkije, Armenië nemen deel aan een zogenaamd 'babbelmoment', waar ze taal krijgen om boodschappen te doen, naar de dokter te gaan, een uitstap te plannen. Zoals alles wat ze in haar leven doet, doet mijn moeder ook dit met hart en ziel. En tussen de zinnen rond dagdagelijkse dingen door, beluister ze ook de echte zorgen en heimwee van haar leerlingen, zoals ze dat jarenlang deed als toegewijd consulente voor een centrum voor levens- en gezinsvragen.
Met enkele van haar leerlingen heeft mijn moeder al een echte band opgebouwd, een band die ondertussen ook tot bij mijn vader reikt. Zo helpt hij de kinderen van een paar van haar studenten Nederlands bij hun schoolwerk. Een engagement dat hij trouwens ook al verschillende jaren opneemt bij de Antwerpse Karel De Grote hogeschool. Daar ondersteunt hij een aantal studenten van allochtone origine in het behalen van hun diploma lerarenopleiding.

Zoals ze zeggen de appel valt niet ver van de boom. Sociaal engagement is iets wat mijn ouders hun kinderen zeker meegaven. en iets waar ik gepast trots op ben.
Nog meer gepaste trots dichter bij huis deze week. In een ietwat vreemde setting dat wel. Want de trots betrof het helemaal kaal scheren van het hoofd van mijn echtgenoot Koen. Dit nadat hij een weddenschap was aangegaan: als 250 mensen zich zouden inschrijven voor de klimaatacties van Earth Hour op 23/3, zou hij zijn hoofd kaalscheren.  En die belofte moest nu dus worden nagekomen, tot afgrijzen van onze kinderen weliswaar. Hopelijk wordt het nu vlug wat warmer, want anders is het wel wat koud aan de oren, lijkt me.


woensdag 27 maart 2013

Bezoek

Net het huis aan de kant gedaan, twee grote potten soep gemaakt en een ketel spaghettisaus. Er is bezoek op komst! Vanmiddag ontvangen we mijn Ecuadoriaanse vriendin Flor Maria, haar man Thomas en drie zonen: Pablo, Luis en Felipe.  Flor en ik kennen elkaar ondertussen al meer dan 20 jaar! Van toe ik in 1990 een jaartje in Quito woonde als AFS uitwisselingsstudent. Een jaar dat alles op zijn kop zette en waar ik nog steeds elke dag 'de gevolgen' van ondervindt. Ik heb er op korte tijd zoveel mogen meemaken en zoveel mogen groeien. En ik heb er ervaringen opgedaan die me drijven in wat ik nu doe, wil zijn.

Ik ondervond er bijvoorbeeld voor de eerste keer wat het is om 'echt anders' te zijn. 'La gringa', zo werd ik op school genoemd, en dat in volle Golfoorlog ('Yanquis fuera!). Maar ik mocht er voor het eerst ook echt helemaal mezelf worden: niet langer dat 'vijfde wiel aan de wagen', de 'kleinste in de rij', maar wel een eigen persoon, die eigen keuzes maakt (moet maken) en een eigen stem heeft. En zo werd de fascinatie geboren voor de balans tussen eigenheid en anders zijn, overeenkomst en verschil. Een fascinatie die ik nu professioneel vertaal.

Ik leerde er ook wat 'cultuur' is, niet door het te benoemen, maar door er tegenaan te lopen. Van het  meer 'triviale' (chips of popcorn in de soep ipv croutons) tot het meer fundamentele (mijn Amerikaanse vriendin Rachel die zegt: "Everything that I am today, I am because of my country!"). Van huizen vol inheems artisanaat tot de bewoonster ervan, de moeder van een vriend, die me scheef bekijkt omdat ik een indiaanse polsbandje draag. Paradoxen en ongerijmdheden. Uit de klas gezet worden omdat ik er niet mee kon instemmen dat homoseksualiteit een ziekte was. Een ijzige stilte opwekken tijdens een warme, leuke strandwandeling met vriendinnen omdat ik in geval van verkrachting abortus wel toegestaan achtte. Me afvragen hoe een zelfde muur drie heel verschillende opschriften kon bevatten: van 'cristo viene' over 'bebe coca-cola' tot 'amo al parte indio en mi'.

Perspectiefwisseling ook: vrijwilligerswerk voor Amnesty in Antwerpen is niet hetzelfde als vrijwilligerswerk in Quito op het moment dat na zoveel jaar dictatuur in Chili mensen eindelijk terug naar huis kunnen keren (eerste keer Rum Cola gedronken, weer een grens verlegd).

Waarde-relativering ook: is het beter je loon meteen aan een goed gevulde winkelkar te besteden (je weet toch niet wat er morgen komt) of om je geld op de bank te zetten (in die tijden waren banken in België nog veilig).

Andere opvoedingsstijlen, ander taalgebruik, andere transportmiddelen, ander hygiëne,... zoveel verschillen die je ogen openen en je veerkracht testen. Het is niet makkelijk, maart ik zou het iedereen aanraden.

Flor kwam ik ongeveer ergens halverwege tegen. Zij leerde mij muziek kennen die nu nog mijn humeur in een flits kan verbeteren: Mercedes Sosa, Silvio Rodriguez, Pablo Milanes. En dan samen luidop meezingen tijdens onze wandelingen in Pasochoa. Zij leerde mij ook iets over loyaliteit nar familie toe, ook in moeilijke tijden. Ze toonde me ook hoe zacht praten ook krachtig kan zijn. Ik kijk er naar uit haar straks weer te zien en te horen.

Quito is voor mij 20 jaar geleden. Ondertussen dient een nieuwe generatie AFS'ers zich aan. Mijn neef(je) Selwin verblijft ondertussen al enkele maanden in Mumbai en mijn nicht(je) Moira vertrekt deze zomer voor een jaar naar Paraguay. Stiekem ben ik natuurlijk wel wat jaloers, zo nog middenin of op de drempel van dat grote avontuur. Ik wens hen beiden een echt levensveranderende ervaring.

zondag 17 maart 2013

De jeugd van tegenwoordig

Het weekend afgerond met het lezen van een inspirerende column van een hogeschoolstudente uit Antwerpen, Amina Bellorf: 'ik stik binnen uw norm!' Een hartenkreet vanuit een stad die schichtig naar de toekomst kijkt.

Het gaat niet goed met de jeugd van tegenwoordig. Of toch met een deel van hen niet. Vooral dan met hen die, om diverse redenen, wat meer ondersteuning nodig hebben. Dat lees ik deze week op verschillende plaatsen in de krant, oa in het artikel met Ingrid De Jonghe bezielster van TEJO, een groep van jeugdtherapeuten uit Antwerpen.  Onze jeugd is opgejaagd wild, stelt ze. En hoe vreselijk is dat, dat we dusdanig omspringen met hen die ons de komende decennia zullen moeten dragen en vooruit halen?
En wat  geldt voor de doorsnee jongere, geldt dan nog eens des te harder voor de 'andere' jongere. Ja, want ook op dat vlak kampen mensen met een migratie-achtergrond nog maar eens met een handicap. Nog minder dan anderen vinden deze jongeren de weg naar (gepaste) jeugdhulp. Nog meer dan anderen verzeilen ze van de regen in de drop, doordat kanalen ongekend zijn, structuren onoverzichtelijk, deuren onherkenbaar.

Gelukkig wordt er wel actie ondenomen. Maandag nog kreeg ik de eerste plannen van een nieuw project rond cultuurgevoelige jeugdhulp voorgesteld. Voor Kerst zetelde ik in de evaluatiecommissie van het voorstel voor dit nieuwe EIF project. Bedoeling ervan is jeugdhulpverleners de juiste inzichten en tools te bieden die hen moeten toelaten hun interventies op een meer cultuursensitieve manier uit te voeren. Dit zal gebeuren door het opzetten van een expertisenetwerk en een website. De reden dat dit project me extra boeide en waarom ik dus graag meewerkte aan de goede opstart ervan,  was dat ik in het verleden ook al had mogen kennismaken met een aantal medewerkers van de zogenaamde OTA's, ondersteuningsteams allochtonen. Concreet de mensen van OTA Gent. Hun kijk op jeugdhulp en vooral dan de hulp aan jongeren met een migratieachtergrond sprak me aan.

Waar jongeren met een migratieachtergrond ook bij gebaat zullen zijn, is bij een volledige en effectieve toegang tot het hoger onderwijs. Maar dat zal dan ook beteken dat de verschilvragen die zij bij hun instroom daar zullen binnenbrengen au serieux genomen worden en met een open vizier benaderd. Precies rond die vraagstelling ga ik komende maandag een kleine presentatie geven op een bijeenkomst van de commissie diversiteit van de VLOR. ik ga hen een aantal stappen en principes voorleggen die ze zouden kunnen inzetten om de 'vragen rond aanpassing' die op hen af komen op een gedragen en structurele manier te beantwoorden. Een kader dat hen moet toelaten de zaak open te trekken ook. Er is nu een verhoogde aandacht voor allerlei vragen die op een of andere manier aan religie gelinkt zijn. Dat maakt het niet steeds makkelijk, omdat dit nu eenmaal een thema is waar hier in Vlaanderen een sterke gevoelslading opzit. Kan er nog wel ruimte zijn voor zingeving in de publieke context? Soms kan het helpen die specifieke lading van de vraag af te halen en te kijken waar het echte functionele verschil zit.

In de presentatie voor de VLOR hoop ik ook een stuk te kunnen terugvallen op een aantal van mijn eerdere ervaringen. Niet in het minst die van het uitwerken van een  handboek voor de implementatie van een diversiteitsbeleid in het hoger onderwijs waar ik enkele jaren geleden aan meewerkte: "tellen en meetellen in het hoger onderwijs."



zondag 10 maart 2013

Urgentie

Een intense week afgerond met een trefdag rond het thema urgentiebesef. Hoe zetten we de organisaties waar we mee samen werken echt in beweging? En kunnen we er ook voor zorgen dat die beweging enigszins positief gemotiveerd is, vanuit een 'wens' tot verandering. Nog te vaak krijgen we te maken met een negatief geladen 'sense of urgency': angst, onrust, een gevoel het niet meer de baas te kunnen. Door op deze dag een 20 tal procesbegeleiders en vormers samen te brengen wilden we samen met hen op zoek gaan naar alternatieven en nieuwe perspectieven.

De dag bestond voor de helft uit uitwisseling en oefening en voor  de andere helft uit inspiratie van gastsprekers. De ene live, de andere virtueel. Allereerst konden we via een filmpje van het TED forum kennis maken met de inzichten van auteur-antropoloog Simon Sinek. Hij sprak over het belang van het benoemen van het 'waarom'. Zijn credo is: start with why. Dat wil zoveel zeggen als: vertel de mensen met wie je samenwerkt of voor wie je werkt wat je drijft, wat je laat doen wat je doet, waarom je doet wat je doet. Op die manier breng je een van de belangrijkste tips rond het creëren van urgentiebesef in de praktijk: handel zelf elke dag vanuit urgentie (John Kotter), toon waar voor jou urgentie zit. Sinek meent vastgesteld te hebben dat mensen die dit in de praktijk brengen, veel overtuigender en veel inspirerender zijn dan anderen. Hij illustreert zijn inzicht met voorbeelden uit diverse leefwerelden, van Martin Luther King tot Aplle.
De andere spreker-inspirator van de dag was live aanwezig. Het ging om Hans Bellaart, trainer, consultant, mdewerker van het Nederlandse Forum instituut en auteur van onder andere de zeer inspirerende tekst 'verlangen naar zee', over interculturalisering in de welzijns-sector. Met een gedicht van Antoine de Saint Exupery maakte hij ons heel duidelijk dat het er niet om gaat mensen te overdonderden met plannen en instructies, maar hen vooral zin te geven in verandering, hen te laten verlangen naar de immense zee (van mogelijkheden) die voor hen ligt. Alleen als mensen het echt willen, dan komen ze in beweging.

Die gedachte resoneerde met een ervaring van eerder deze week, toen ik een aantal diepte-interviews mocht afnemen in het kader van een onderzoek dat ik samen met collega Tine Debosscher uitvoer. We zijn gestart met een evaluatie van het in Vlaanderen bestaande aanbod rond toekomstorientatie voor mensen zonder wettig verblijf. Ik ervaar dit als een zeer bijzonder en boeiend onderwerp. Het gaat erom om mensen die leven in heel moeilijke, heel precaire omstandigheden, opnieuw aan te zetten tot reflectie en hen te ondersteunen in het uitwerken van een zelfgekozen perspectief. Dit vanuit de gedachte dat alleen een toekomstplan dat ze zelf hebben kunnen vormgeven en dat aansluit bij hun persoonlijke dromen en capaciteiten, ook enige kans op slagen heeft. Op donderdag mocht ik gedurende een paar uren praten met enkele van de mensen die hen hierbij al gedurende vele jaren begeleiden, dit door middel van een vierdaagse cursusaanbod, waarin samen wordt nagedacht, informatie wordt uitgewisseld, wordt geleerd, maar ook samen wordt gegeten, geleefd. Met de begeleiders praten we over hoe het allemaal begon, wat hen dreef, welke moeilijkheden ze op hun weg vonden, hoe ze op zoek gingen naar partners, hoe ze hun aanbod methodisch en inhoudelijk vorm gaven en ook over welke toekomst zij zelf voor hun project dromen en hopen. De kracht van het 'waarom' werd ook in hun verhaal heel erg duidelijk. En ook wat het kan 'kosten' om vanuit je 'waarom ' te werken en te leven. Deze eerste interviews maakten me alvast heel benieuwd naar het verdere verloop van ons onderzoek.
P.S. ook nog een treffende film gezien deze week: Terraferma. Tijdens één van hun vistochten stoten enkele Italiaanse vissers op een boot vol Afrikaanse vluchtelingen. Wanneer ze dat aan de politie melden, krijgen ze te horen dat ze uit de buurt moeten blijven en vooral niemand aan boord nemen. Op dat moment is een aantal illegalen echter al van de overvolle sloep gesprongen en naar hun vissersboot gesparteld. De kapitein staat meteen voor de keuze: doen wat de overheid oplegt of de Code van de Zee volgen (je laat niemand in het water) en het risico lopen dat je gearresteerd wordt wegens het helpen van illegalen.