Verandering 3

Tegen het najaar van 2012 bleek mijn verhaal bij CIMIC er eentje op twee sporen geworden. Enerzijds kon ik me uitleven in het opleidingsluik, anderzijds was er - sneller dan verwacht - een dynamiek van afscheid aangebroken. Mijn zoektocht naar een nieuw perspectief, een ander verhaal had resultaat opgeleverd. Per 1 maart zou ik aan de slag kunnen als stafmedewerker van het Vlaams expertisecentrum voor Migratie en Integratie, het zogenaamde 'Kruispunt Migratie-Integratie'. Ze zochten daar een ervaren procesbegeleider interculturalisering.  De vacature leek me op het lijf geschreven. Er waren wat belemmerende factoren (oa. de afstand naar Brussel) en er was ook het feit dat ik me eigenlijk nog niet helemaal klaar voelde om te vertrekken. Maar tegelijkertijd vreesde ik dat zo een kans zich niet zo snel een tweede keer zou aandienen. Daarom had ik uiteindelijk besloten er toch voor te gaan, ondanks de pijn in het hart bij het afscheid van mijn collega's.

Dat de keuze toch een goede zou blijken, voelde ik heel sterk meteen de de tweede dag al; Ik  mocht deelnemen aan een studie- en ontmoetingsmoment voor medewerkers procesbegeleiding van alle 8 integratiecentra in Vlaanderen. Centrale spreker was organisatie en verander-deskundige Rob Van Es. bijzonder aan hem is dat hij heel veel werkt met sterke visuele metaforen: film, schilderkunst, maar ook beeldrijke literatuur. Een van de belangrijkste tips die Van Es de veranderkundige wil meegeven is: om goed te kunnen kijken moet je af en toe eens vanuit een heel ander hoek naar iets kijken, op een andere plaats gaan staan. En dat was voor mij, die op dat moment net een heel bekend en veilig nest verlaten had, een hart onder de riem. Die nood aan  effectieve perspectiefwijziging had ik de laatste jaren heel erg gevoeld, maar nooit echt durven waarmaken. En nu stond ik er dus voor, al een stuk middenin, en ik had er zin in.

Het eerste half jaar op het Kruispunt zou nochtans niet makkelijk blijken. Ik voelde me een stuk verlamd, m'n stem kwijt, wou vooruit vliegen, doorstarten, maar leek de juiste wegen niet te vinden, de juiste woorden niet te spreken. Ongetwijfeld met de beste bedoelingen wilde men mij de tijd geven om te verkennen, rustig te roderen en te plannen, maar ik wilde doen, ondernemen, met de handen in de aarde. Kwam daarbij nog bij dat de hele sector van integratie en inburgering zich in tijden van verandering en onzekere omwenteling bevindt. Tegen ten laatste 2014 zal de hele architectuur en inhoud moeten omgewerkt worden.

Verandering 2

Op de studiedag ter ere van de publicatie van het handboek 'Interculturele Competenties' zag ik tot mijn plezier veel mensen terug die ik de laatste jaren had leren kennen. Het was fijn vast te stellen dat er bij hen nog steeds die drive naar verder en meer is. De zaken waaraan we werken zijn niet steeds tastbaar en de resultaten niet steeds te meten, wat soms voor een stuk ontmoediging kan zorgen. Maar vooral in het uitwisselen met elkaar is ondersteuning te vinden en ik nam me voor hier in de toekomst nog meer op te gaan inzetten. 

Met de presentatie van het handboek achter de rug werd het meteen al tijd om een nieuw artikel en voordracht voor te bereiden. Eind november zou in Antwerpen een bijeenkomst van het netwerk van Universiteiten van Europese  culturele hoofdsteden plaatsvinden. het thema van die conferentie was 'culture in/and crisis', een titel die me alleszins uitdaagde en inspireerde. Bij het uitwerken van het intercultureel competentiekader was er een element dat mij bijzonder kon boeien, en dat was dat van de zogenaamde 'conflicthantering'. Hoe kan het versterken van de conflicthanteringsvaardigheid van mensen een positieve bijdrage leveren aan hun communicatiecapaciteit in deze superdiverse wereld? Wat is het katalysator-effect van de botsingen die we elke dag ervaren? En is er in de manier waarop we omgaan met conflict ook een bepaalde culturele bepaaldheid terug te vinden? Al deze vragen legde ik op tafel, voor een eerste verkenning.

De presentatie van mijn paper op het UnECC congres liep heel goed. Er kwam heel wat reactie uit de zaal, iets wat me alweer heel nieuwe ideeën en onderzoekspistes opleverde. 

Bij m'n zoeken rond cultuur en conflict liet ik me ook heel erg inspireren door een boeiend boek van oa Bart van Leeuwen. Hem had ik een eerste keer horen spreken tijdens een van de lessen in de CIMIC opleiding en ik vond het dan ook heel fijn toen ik de vraag kreeg om precies voor dat publiek een nieuwe les rond het thema conflicthantering en interculturele competenties te ontwikkelen. De les zou deel gaan uitmaken van de module Cultuur, diplomatie en conflict. De premiere was gepland in mei 2012.

Voor die datum stond me nog een heel boeiende CIMIC opdracht te wachten. Ik wou heel graag eens m'n eigen grens verleggen en gaf me op als kandidaat module-begeleider voor de module Cultuur en economie. Mijn jammerlijke buizen voor economie in mijn universiteitsjaren hield ik wijselijk stil. Aangespoord door impactvolle maar voor de leek ook zo ongrijpbare fenomenen als de bankencrisis en algehele recessie, waagde ik mijn kans. En het bleek een voltreffer. De lessenreeks was zwaar, maar ongemeen boeiend. Het leek wel alsof er in mijn brein een hele hoop nieuwe knopen geactiveerd werden. Een van de linken die ik legde en die ik nu volop aan het exploreren ben is de link tussen het ecologische transitiedenken en het veranderingsverhaal dat interculturalisering nu is. Een andere bron van inspiratie was het laatste boek van Martha Nussbaum 'Not for profit', waardoor mijn denken rond leren en de inhoud en structuur van een krachtige opleiding opnieuw uitgedaagd werd. 

Verandering 1

Bijna 18 maanden heeft dit blog stilgelegen. dat lijkt op inactiviteit van mijnentwege te wijzen, maar niks is minder waar. Er zijn accenten verschoven en hier en daar zelfs een grens verlegd. De zomer van 2011 eindigde veel minder 'rozig' dan ik hem in mijn laatste post had durven beschrijven. Eind juli werd Noorwegen getroffen door de terreur van Anders Breivik. Een tragisch moment met een impact die moeilijk te vatten bleek. De 'makkelijker 'verklaringen in de zin van 'geïsoleerd individu' en 'psychisch instabiele enkeling' lieten zich al vlug uitputten. Ikzelf voelde dat najaar meer en meer de noodzaak om alles waar ik de afgelopen tien jaar aan gewerkt had, nu ook eens vanuit een ander perspectief te bekijken. Ik wilde op zoek naar een positie van waaruit ik iets gerichter zou kunnen handelen, een meer gedragen verhaal en stem zou kunnen ontwikkelen. En ik wenste mezelf ook een nauwer contact met ' het veld', een meer uitgesproken kans om wat ik geleerd en ontwikkeld had aan de realiteit te toetsen.
Voor ik echt een ander pad kon inslaan  was er wel nog een fase van kapitalisatie nodig, een aanloop naar een sprong die verder lag. In oktober 2011 kwam het handboek 'Interculturele Competentie' uit, waarvan ik als medeauteur fungeerde. De uitgeverij ervan, Politeia, richt zich voornamelijk op medewerkers van overheidsdiensten en openbare besturen. Ik schreef mee aan  de methodologische basisartikels waarin verslag  wordt gedaan van ons driejarig onderzoek naar interculturele competentie. Door uitgebreid literatuuronderzoek te koppelen aan praktijkervaringen in allerhande instellingen en organisaties, definieerden we een omvattend referentiekader. Met behulp van 9 componenten, te specificeren op drie ontwikkelingsniveau's, trachten we een duidelijk beeld te schetsen van dat wat een individu of een organisatie intercultureel competent maakt. De keuze voor de verwerking in een competentiekader was expliciet. We wilden zo vastknoppen aan het algehele professionaliserings- en kwaliteitsbeleid dat organisaties vandaag de dag  voeren. Op die manier wilden we een statement maken voor een centrale en integrale benadering van het thema interculturaliteit en diversiteit. We wilden het met andere woorden uit de marge halen, uit de periferie van beleid en investeringen waar het nu nog al te vaak wordt weggeschreven. Deze intentie zetten we ook kracht bij door de ontwikkeling van een concreet instrument, de interculturele competentiewijzer. Een diagnostisch instrument, waarmee we mensen begeleiden en gericht ondersteunen in de ontwikkeling van hun interculturele gevoeligheid en vaardigheid. Er wordt gepeild naar hun zelfkennis, ontvankelijkheid, aanpassingsvermogen, veerkracht, capaciteit tot kennisverwerving, communicatieve vaardigheden, relationele competentie en vaardigheid in conflicthantering. Naast dit diagnostisch instrument werd ook een begin gemaakt met het uitwerken van een feedbackmatrix die heel gericht coachen op de 9 verschillende componenten mogelijk maakt.
Andere bijdragen die ik aan het handboek mocht leveren betroffen de verwerkingen van een aantal consultancy en trainings-trajecten die ik de laatste jaren liep. Er waren twee artikels die refereerden naar de samen met collega Joke Simons ontwikkelde e-course 'E-ntercultureel', een artikel dat de bevindingen van de effectmeting rond het actieplan Interculturaliseren in de Vlaamse cultuursector synthetiseerde en een artikel rond de vormingen voor een efficiëntere interculturele communicatie in de diensten inwerking van VDAB.